Faktura VAT w EURO (walucie obcej) – jak dochodzić zapłaty Przedsiębiorcy zajmujący się handlem lub świadczeniem usług transgranicznych często w rozliczeniach zobowiązani są do wystawiania faktur VAT w walutach obcych. W naszej praktyce z problemem tym spotykamy się najczęściej przy współpracy z firmami transportowymi, które rozliczają się w EURO, nawet wtedy, gdy zarówno przewoźnik, jak i spedytor mają swoje siedziby na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Zagadnienie nie nastręcza większych problemów dopóty, dopóki po wystawieniu faktury następuje zapłata na konto walutowe. Jeżeli jednak kontrahent popada w opóźnienie lub też w ogóle nie płaci, zaczynają pojawiać się pierwsze pytania związane np. z różnicami kursowymi. Kiedy zaś nie ma już wyjścia i konieczne jest podjęcie działań windykacyjnych stajecie Państwo przed problemem wyboru waluty, w jakiej sporządzić wezwanie do zapłaty lub pozew. Osoby samodzielnie poszukujące odpowiedzi zwykle odnajdują art. 358 Kodeksu cywilnego, który niestety zredagowano w mylący sposób. Błąd zaś może okazać się bolesny do tego stopnia, że mimo posiadania racji sprawa zostanie przegrana z kretesem. Przywołany przepis brzmi w następujący sposób: „Jeżeli przedmiotem zobowiązania podlegającego wykonaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, dłużnik może spełnić świadczenie w walucie polskiej, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe będące źródłem zobowiązania lub czynność prawna zastrzega spełnienie świadczenia wyłącznie w walucie obcej.” „Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia, wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia w walucie polskiej według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia, w którym zapłata jest dokonywana.” Sposób redakcji art. 358 Kodeksu cywilnego sugeruje, że w przypadku opóźnienia dłużnika wierzycielowi przysługuje prawo wyboru waluty, w jakiej spełnione zostanie świadczenie. Takie rozumienie powyższego przepisu jest jednak błędne, ponieważ wybór waluty należy zawsze do dłużnika, a wierzycielowi przysługiwać może jedynie prawo wyboru kursu, po jakim przeliczona zostanie waluta obca na PLN. Przenosząc powyższe na grunt konkretnego przypadku musimy zatem wyjaśnić, że: jeżeli faktura VAT wystawiona została w EURO, to dłużnikowi przysługuje prawo wyboru, czy dokonana zapłaty w tej właśnie walucie, czy też w złotówkach. jeżeli dłużnik oświadczył, że zamierza zapłacić w złotówkach, to wierzyciel jest tym wyborem związany. jeżeli po złożeniu oświadczenia o wyborze waluty polskiej dłużnik popada w opóźnienie, wierzyciel może jedynie domagać się zapłaty wg kursu obowiązującego w dniu, którym zapłata jest dokonywana. W braku takiego żądania dłużnik musi zapłacić po kursie obowiązującym w dniu wymagalności roszczenia. Podsumowując, w przypadku faktury w walucie obcej wierzycielowi nigdy nie przysługuje prawo żądania, aby dłużnik dokonał zapłaty w złotówkach. Jeżeli jednak dłużnik sam zdecyduje się zapłacić w PLN, wierzyciel może żądać, aby zapłata dokonana została wg kursu obowiązującego w dniu płatności. Na zakończenie przestroga. Jeżeli pomimo wystawienia faktury w walucie obcej, dokonacie Państwo samodzielnego przeliczenia tej kwoty na złotówki, a następnie skierujecie pozew do sądu, sprawa zostanie przegrana. Dłużnik będzie mógł bowiem zarzucić, że nie jest zobowiązany do zapłaty w złotówkach, skoro wcześniej nie dokonywał wyboru waluty w jakiej chce uregulować swój dług. O zasadzie działania art. 358 Kodeksu cywilnego boleśnie przekonał się wierzyciel, który postanowił wybrać walutę za dłużnika. Oddalając powództwo Sąd wypowiedział się w następujący sposób: „Powyższa regulacja wskazuje jednoznacznie, że prawo wyboru waluty ma jedynie dłużnik, a zatem wierzyciel nie może żądać spełnienia świadczenia w walucie polskiej. Z kolei w wypadku, gdy dłużnik nie wykonuje zobowiązania wyrażonego w walucie obcej i pozostaje w zwłoce, jak wskazał Sąd Najwyższy, art. 358 § 2 zd. 2 należy interpretować w ten sposób, że w wypadku zwłoki dłużnika w spełnienia świadczenia w wykonaniu zobowiązania, którego przedmiotem jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej wierzyciel ma prawo wyboru kursu, według którego jest określana wartość waluty obcej, ale tylko w sytuacji, gdy dłużnik dokona wyboru waluty polskiej.” – por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi, z dnia 15 marca 2016 r. sygn. akt: I ACa 100/16.

Przepisy ustawy o CIT regulują zasady powstawania podatkowych różnic kursowych w transakcjach walutowych. Jak się jednak okazuje, nie w każdej sytuacji otrzymania należności w walucie obcej powstają podatkowe różnice kursowe, które należy odnieść odpowiednio do przychodów lub do kosztów. Zgodnie z art. 15a ust. 1 ustawy o CIT różnice kursowe zwiększają odpowiednio przychody jako dodatnie różnice kursowe albo koszty uzyskania przychodów jako ujemne różnice kursowe w kwocie wynikającej z różnicy między wartościami określonymi w ust. 2 i 3 tego artykułu. Kiedy dodatnie... Dodatnie różnice kursowe powstają, jeżeli wartość: 1) przychodu należnego wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski jest niższa od wartości tego przychodu w dniu jego otrzymania, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia; 2) poniesionego kosztu wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski jest wyższa od wartości tego kosztu w dniu zapłaty, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia; 3) otrzymanych lub nabytych środków lub wartości pieniężnych w walucie obcej w dniu ich wpływu jest niższa od wartości tych środków lub wartości pieniężnych w dniu zapłaty lub innej formy wypływu tych środków lub wartości pieniężnych, według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni, z zastrzeżeniem pkt 4 i 5; 4) kredytu (pożyczki) w walucie obcej w dniu jego udzielenia jest niższa od wartości tego kredytu (pożyczki) w dniu jego zwrotu, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni; 5) kredytu (pożyczki) w walucie obcej w dniu jego otrzymania jest wyższa od wartości tego kredytu (pożyczki) w dniu jego spłaty, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni (art. 15a ust. 2 ustawy o CIT). ...a kiedy ujemne Ujemne różnice kursowe powstają natomiast, jeżeli wartość: 1) przychodu należnego wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski jest wyższa od wartości tego przychodu w dniu jego otrzymania, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia; 2) poniesionego kosztu wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski jest niższa od wartości tego kosztu w dniu zapłaty, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia; 3) otrzymanych lub nabytych środków lub wartości pieniężnych w walucie obcej w dniu ich wpływu jest wyższa od wartości tych środków lub wartości pieniężnych w dniu zapłaty lub innej formy wypływu tych środków lub wartości pieniężnych, według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni, z zastrzeżeniem pkt 4 i 5; 4) kredytu (pożyczki) w walucie obcej w dniu jego udzielenia jest wyższa od wartości tego kredytu (pożyczki) w dniu jego zwrotu, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni; 5) kredytu (pożyczki) w walucie obcej w dniu jego otrzymania jest niższa od wartości tego kredytu (pożyczki) w dniu jego spłaty, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni (art. 15a ust. 3 ustawy o CIT). Przykład Spółka wystawia swoim zagranicznym kontrahentom faktury opiewające na kwoty wyrażone w euro albo wyrażone w złotych. Zdarza się, że kontrahenci płacą niezgodnie z treścią wystawionej faktury (faktura wystawiona w euro – zapłata w złotych albo faktura wystawiona w złotych – zapłata w euro). Przy tym wpłata następuje na właściwy rachunek bankowy, tj. wpłata w euro (nawet jeżeli jest niezgodna z treścią wystawionej faktury) jest przelewana na rachunek walutowy, natomiast wpłata w złotych (nawet jeżeli jest niezgodna z treścią wystawionej faktury) jest przekazywana na rachunek bankowy prowadzony w złotych. Z kontrahentami tymi nie są zawarte pisemne umowy, z których wynikałaby możliwość zapłaty w innej walucie aniżeli waluta, w której wystawiona jest faktura. Powstaje zatem pytanie, czy w związku z tak otrzymywanymi zapłatami spółka powinna rozpoznać podatkowe różnice kursowe i odnieść je odpowiednio do przychodów i kosztów podatkowych. W sytuacji opisanej przez spółkę nie dochodzi do powstania podatkowych różnic kursowych, ponieważ nie zostały spełnione przesłanki określone w art. 15a ustawy o CIT. Nie został spełniony warunek, aby zarówno przychód, jak i wpłata należności nastąpiły jednocześnie w walucie obcej. Co na to skarbówka... W stanowiskach organów podatkowych oraz sądów administracyjnych dominuje pogląd, że różnice kursowe uwzględniane w rozliczeniu podatkowym występują jedynie wtedy, gdy zarówno samo zobowiązanie, jak i jego zapłata wyrażone są w walucie obcej. Takie stanowisko przedstawił dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi w interpretacji z 24 sierpnia 2012 r. (IPTPB3/ 423-173/12-6/IR). W piśmie tym czytamy, że „(...) aby powstały różnice kursowe – w oparciu o przytoczone przepisy prawa – muszą wystąpić łącznie dwa elementy: określenie w fakturze należności w walucie obcej, otrzymanie faktycznej zapłaty w walucie obcej". Podobnie uznał dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji z 13 lipca 2012 r. (IPPB5/423-284/12-2/IŚ). ...i sądy Podobnie uznał Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w wyroku z 30 sierpnia 2011 r. (I SA/Wr 726/11), stwierdzając, że różnice kursowe w przypadku kosztów poniesionych w walucie obcej bądź przychodów wyrażonych w walucie obcej powstają wówczas, gdy płatność realizowana jest również w walucie obcej. W ocenie sądu takie różnice między kosztem zarachowanym a faktycznie poniesionym mają wymiar wyłącznie ekonomiczny i nie mają charakteru podatkowego. Reasumując, różnice kursowe powstają wówczas, gdy przychód/należność i wpłata tej należności wyrażone są w walucie obcej. Zatem sytuacje wskazane w przedstawionym przykładzie nie generują podatkowych różnic kursowych, niemniej jednak takie rozliczenia nie pozostają neutralne podatkowo. Przykład 1. FV sprzedaży wyrażona w euro (np. 1000 euro, przychód obliczony wg kursu średniego NBP = 4 zł wynosi 4000 zł); 2. Zapłata w złotych. Jeżeli nabywca wpłacił 4000 złotych, to wówczas sprzedający otrzymał wymaganą należność. Nie powstały zatem żadne różnice kursowe. Podobnie, jeżeli nabywca wpłacił np. 4500 zł albo 3250 zł, to wówczas także nie powstaną podatkowe różnice kursowe, w świetle wcześniej wyrażonych uwag. Będzie miała natomiast miejsce sytuacja, w której sprzedający otrzyma kwotę odpowiednio wyższą lub niższą od wykazanego z tej transakcji przychodu, określonego zgodnie z przepisami ustawy o CIT. W ten sposób, w związku z realizacją tej transakcji, powstanie nadpłata lub niedopłata w rozumieniu ekonomicznym. Otrzymanie kwoty wyższej od przychodu wykazanego z transakcji powinno skutkować rozpoznaniem przychodu z tego tytułu. Z kolei otrzymanie kwoty niższej od przychodu wykazanego z transakcji, powodujące niedopłatę w sensie ekonomicznym, nie będzie skutkowało odniesieniem jej w koszty podatkowe, wobec braku spełnienia przesłanek powstania różnic kursowych. Zaistniała niedopłata w sensie ekonomicznym może zostać wyrównana odpowiednią dopłatą przez kontrahenta. —Anna Kiersnowska-Drzewiecka Zdaniem autorki Anna Kiersnowska-Drzewiecka, doradca podatkowy w ECDDP sp. z Warto ustalić kurs w umowie z kontrahentem Aby uniknąć ewentualnych różnic we wpłatach należności, w przypadku gdy faktura jest wystawiona w walucie obcej, a wpłata następuje odwrotnie – w złotych, strony mogą ustalić i przyjąć w umowie lub np. w uwagach na fakturze odpowiedni kurs przeliczeniowy do dokonywania płatności przez kontrahenta. Właściwe w tym wypadku byłoby wskazanie średniego kursu NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień uzyskania przychodu przez podatnika (na fakturze należałoby zaznaczyć datę dzienną tego kursu). Takie działanie pozwoliłoby uniknąć sytuacji nadpłaty lub niedopłaty w realizacji transakcji. Z kolei w przypadku wystawienia faktury w złotych, gdy zapłata miałaby następować w walucie obcej, nie ma możliwości wskazania, w momencie wystawiania faktury, kursu, który zabezpieczałby interesy podatnika co do wahań kursów waluty wpływających na obowiązek rozpoznania przychodu przez tego podatnika. W momencie wystawiania faktury nie da się bowiem przewidzieć, kiedy kontrahent ureguluje płatność na rzecz podatnika i kiedy płatność ta zostanie zaksięgowana na rachunku bankowym tego podatnika.

zobowiązanie w pln zapłata w euro